پیدایش، سیر تطوّر و تداوم اخباری گری

در مقطعی از تاریخ شیعه (قرن دهم و یازدهم قمری)،گروهی ظهور کردند که اندیشه­های خاصّی را اشاعه داده ودر حوزة فقه و عقاید، چالش هایی ایجاد کردند که به سبب آن به «اخباریان» موسوم شدند. اخباریان، اندیشه­هایخودراریشه­داردراصولاصیلاسلام، اعلام می­کنندوعالمانکهنشیعهراهم­سوباخودمی­دانندومخالفان هر اندیشه­ای جزعقایدخویشرامردودمی­شمارند. این پژوهش بر آن است که جریان پیدایش، سیر تطورو تداوماخباریان و اندیشة اخباری­گری را با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از آثار خود اخباریانبه دست آورد. اندیشةاخباری­گریاززمانپیدایشتازمانمعاصر، ششدورة:پیدایش، إحیاءبههمراهافراط، اعتدال، افراطمجدّد، افولوشکل­گیریاخباری­گرینوینرابهخوددیدهاست. اخباری­گریبهمعنایگرایشهرچهبیشترِ بهاخبار، در عصرغیبت، در زمانشیخصدوق (م. 381ق) شکلگرفت؛ ولیبااصطلاحمشخّصامروزیآن، ازقرن11هجریوباظهورمحمدامیناسترآبادی (م. 1036ق) احیاء شد و پس از فراز و نشیب­هاییدر زمانوحیدبهبهانی (م. 1205ق) روبهافولنهاد؛ ولی با وجود افول، هنوز روحیّة اخباری­گری کم و بیش، زنده است و حتّی در برخی از اصولیان نیز به چشم می­خورد. اینمکتب، پس از افول، درقالبهاوشکلهایدیگرینمودیافتورسوباتیازخودبرجای نهاد و اخباری­گری نوینی را شکل داد. احتیاط­گرایی، احیایبرخیمباحثکلامیبرخاستهازنگاهمحدودوتنش­زا ورواجکتاب هاییچونطبّالقرآن، از جمله نشانه­ها و ویژگی های این «نواخباری­گری»است. در این میان، عواملی مانند حضورغالبویامطرحاخباریان درحوزه­هایعلمیّه، تألیف کتب مرجع و منبع، تنوّع آثار در قلمروهایگوناگوندانشاسلامی، هم­خوانی تفکّراخباریبامذاقعامیانةمذهبی، درتداومآشکاروپنهاناخباری­گریاثرگذاربوده­اند.